Kajzerka poznawczo- behawioralna to postawowe narzędzie wykorzystywane w terapii poznawczo- behawioralnej, przydatne zarówno w fazie diagnozowania problemu jak i później, w czasie procesu terapeutycznego. Dzięki kajzerce możemy dokładnie przyjrzeć się problemowym sytuacjom. Jesteśmy w stanie oddzielić poszczególne elementy doświadczenia i zauważyć istotne zależności, między tym co myślimy, co robimy i jak się czujemy.
Wzajemny wpływ myśli, emocji i zachowań
Dlaczego różni ludzie doświadczają różnych emocji w tych samych samych sytuacjach? Zgodnie z założeniami psychologii poznawczej, każdy z nas nadaje znaczenie otaczającej nas rzeczywistości. Sposób w jaki interpretujemy różne sytuacje, wpływa na to jak się czujemy i jak się zachowujemy. Nie ma na świecie takiej sytuacji, która zostałaby zinterpretowana przez wszystkich ludzi jednakowo. Na przykład zastanów się, jak czują się młodzi ludzie w dniu zakończenia szkoły średniej. Niektórzy czują radość, inni lęk a jeszcze inni smutek. Dlaczego tak się dzieje? Przyczyną różnych emocji są różne interpretacje zdarzeń. Ania może pomyśleć „I co teraz? Czy dam sobie radę w dorosłym życiu?! Nie jestem na to gotowa” a Kasia może pomyśleć „W końcu nie będę musiała chodzić do szkoły, niech żyje wolność!”. Jak się zapewne domyślasz Ania będzie odczuwała zupełnie inne emocje niż Kasia choć obie są w tej samej sytuacji- uczestniczą w ceremonii rozdania świadectw.
Dla lepszego zobrazowania tych zależności, przeanalizujmy kajzerkę Pani Ani, która ma zdiagnozowany epizod depresji. Pani Ania budzi się w sobotni poranek i pojawiają jej się myśli: kolejny szary dzień, nie ma sensu wstawać, i tak nic się nie zmieni, i tak nie poczuję się lepiej (myśli automatyczne). Pani Ania czuje głęboki smutek (emocje). Jej ciało jest zmęczone, słabe, boli ją głowa (doznania z ciała). Pani Ania wyciąga telefon i pisze sms do przyjaciółki że odwołuje dzisiejsze wyjście na kawę, i zostaje w łóżku (zachowanie). Pani Ania bardzo cierpi, jej zachowanie wynika z jej samopoczucia. Niestety odwołując spotkanie podtrzymuje się błędne koło depresji: Pani Ania nie poczuje się lepiej zostając w łóżku, najprawdopodobniej jej smutek jeszcze bardziej się pogłębi. Dodatkowo, jeśli po raz kolejny odwołuje spotkanie, możliwe jest że relacja z koleżanką się osłabi, co może przynieść jeszcze więcej cierpienia. W psychoterapii poznawczo – behawioralnej terapeuta wraz z pacjentem rysuje takie błędne koła, i wykorzystuje techniki poznawcze (zmiana myślenia) i behawioralne (stopniowa zmiana zachowania) aby pacjent poradził sobie z problemem i osiągnął swoje cele.
